Adwent

Rozpoczęliśmy okres adwentu. W związku z tym garść zasad i wskazań z Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii.

Okres Adwentu jest czasem oczekiwania, nawrócenia i nadziei:

• oczekiwanie – pamiątka pierwszego, pełnego pokory przyjścia naszego Zbawiciela w ludzkim ciele oraz pełne błagania oczekiwanie na ostateczne i chwalebne przyjście Chrystusa, Pana historii i Sędziego całego świata;

• nawrócenie, do którego wzywa liturgia tego okresu głosami proroków, a przede wszystkim Jana Chrzciciela, który wołał: „Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 3,2);

• czas radosnej nadziei,bo zbawienie dokonane przez Chrystusa (por. Rz 8,24-25) i obecność Jego łaski w świecie osiągnie z czasem doskonałość i pełnię, dzięki czemu obietnica przemieni się w spełnienie, wiara w oglądanie, a my „będziemy do Niego podobni,bo ujrzymy Go takim, jakim jest” (1 J 3,2).

Pobożność ludowa w okresie Adwentu jest bardzo wyczulona przede wszystkim na przygotowanie się na przyjście Mesjasza. W pobożności tej mocno zakorzeniła się świadomość długiego oczekiwania, które poprzedziło przyjście Zbawiciela. Wierni wiedzą, że przez pro­roków Bóg umacniał nadzieję Izraela na przyjście Mesjasza.

Pobożność ludowa jest pełna podziwu dla tego nadzwyczajnego wydarzenia, że Bóg chwały stał się dzieckiem w łonie pokornej i biednej Dziewicy. Wierni są szczególnie wyczuleni na trudy, które Maryja Dziewica musiała znosić w czasie swego błogosławionego stanu, i wzruszają się na myśl, że Józef wraz z Maryją, mającą porodzić Dziecię, nie znaleźli miejsca w gospodzie (por. Łk 2,7).

W okresie Adwentu powstały różne formy pobożności ludowej, które umacniały wiarę ludu i z pokolenia na pokolenie przekazywały świadomość podstawowych treści tego okresu liturgicznego.

Wieniec adwentowy

Wieniec adwentowy, stanowiący kompozycję z czterech świec wśród zawsze zielonych gałązek, używany zwłaszcza w krajach germańskich i w Ameryce Północnej, stał się symbolem Adwentu w chrześcijańskich domach.

Wieniec adwentowy przez zapalanie kolejnych świec w następujące po sobie niedziele tego okresu liturgicznego aż do uroczystości Narodzenia Pańskiego jest upamiętnieniem różnych etapów historii zbawienia przed przyjściem Chrystusa i symbolem prorockiego światła, które z czasem coraz bardziej rozjaśniało noce starotestamentalnego oczekiwania na wzejście Słońca sprawiedliwości, Jezusa Chrystusa (por. Ml 3,20; Łk 1,78).

Procesje adwentowe

• W wielu krajach w okresie Adwentu urządzane są różne procesje ulicami miast, spełniające rolę ogłaszania bliskich już narodzin Zbawiciela. Przykładem tego jest procesja„jasna gwiazda” w niektórych regionach Włoch, obecnie przypominająca podróż Józefa i Maryi do Betlejem w poszukiwaniu przytulnego miejsca na narodziny Jezusa (w tradycji hiszpańskiej i latyno-amerykańskiej posadas).

„Czas zimowy”

Na półkuli północnej naszego globu w okresie Adwentu przypada „czas zimowy”, który oznacza zmianę pór roku i czas odpoczynku w niektórych dziedzinach życia.Pobożność ludowa jest w tym czasie bardzo wyczulona na witalne zmiany w przyrodzie. Wie, że w czasie zimy ziarno spoczywa w ziemi w oczekiwaniu na światło i ciepło słońca, które w przesileniu zimowym wraca na swoją drogę i powoduje rozwój wszystkiego, co jest żywe.

Wszędzie tam, gdzie pobożność ludowa świętuje zmianę pór roku, trzeba to świętowanie zachować i docenić jako czas modlitwy zanoszonej do Pana i refleksji nad znaczeniem ludzkiej pracy, stanowią­cej udział w dziele stwórczym Boga, samorealizacji osoby ludzkiej,służby dla dobra wspólnego i urzeczywistniania się Bożej ekonomii zbawienia^[1].

Maryja w okresie Adwentu

W okresie Adwentu liturgia często zwraca uwagę na osobę błogosławionej Dziewicy^[2]: przypomina te niewiasty Starego Przymierza, które były Jej figurą i zapowiedzią Jej posłannictwa, wysławia postawę wiary i pokory, dzięki której Dziewica z Nazaretu chętnie i całkowicie włączyła się w zbawczy plan Boga, oraz w jasnym świetle ukazuje Jej obecność we wszystkich tych wydarzeniach łaskawości Boga,które poprzedzały narodziny Zbawiciela. Także pobożność ludowa w okresie Adwentu poświęca sporo uwagi Najświętszej Dziewicy. Wymownym świadectwem tego są różne nabożeństwa, a przede wszystkim nowenny przed uroczystością Niepokalanego Poczęcia i przed Bożym Narodzeniem.

Jednak spojrzenie na okres Adwentu jako na „czas szczególnie stosowny do oddawania należytej czci Bożej Rodzicielce”^[3] nie oznacza, że w liturgii jest to „miesiąc maryjny”.

W kalendarzach liturgicznych chrześcijańskiego Wschodu okres przygotowania (Adwent) do tajemnicy objawienia Bożego zbawienia (Teofania) w tajemnicy Narodzenia i Objawienia Jednorodzonego Syna Boga Ojca ma charakter wyraźnie maryjny. Uwaga wiernych koncentruje się w tym okresie na przygotowaniu siebie na przyjście Pana w tajemnicy Bożej Rodzicielki. Dla Wschodu wszystkie tajemnice maryjne są tajemnicami chrystologicznymi, tzn. odnoszącymi się do tajemnicy naszego zbawienia w Chrystusie. Tak np. w obrządku koptyjskim w tym okresie śpiewa się chwalę Maryi w Theotokia. Na Wschodzie syryjskim okres ten nazywa się Subbara, czyli Zwias­towanie, co podkreśla jego charakter maryjny. Przygotowanie się wiernych do Bożego Narodzenia w obrządku bizantyjskim polega na stopniowo coraz większej liczbie świąt i antyfon maryjnych.

Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (8 grudnia), przeżywana bardzo głęboko w pobożności ludowej, daje podstawę do różnych jej zewnętrznych form kultycznych. Do nich należy szczególnie nowenna odprawiana przed uroczystością Niepokalanego Poczęcia Maryi. Nie ulega wątpliwości, że treść teologiczna uroczystości Niepokalanego Poczęcia czystej i wolnej od wszelkiej zmazy grzechowej Maryi, jako istotnego przygotowania do narodzenia Jezusa, w pełni odpowiada wielu tematom liturgicznym okresu Adwentu. Do takich tematów należą:długie oczekiwanie na Mesjasza oraz wszystkie symbole i proroctwa Starego Testamentu, przypominane w liturgii okresu Adwentu.

W każdej odprawianej nowennie przed uroczystością Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny powinny być czytane biblijne teksty prorockie, poczynając od proroctwa zawartego w Księdze Rodzaju (3,15), aż do pozdrowienia Archanioła Gabriela skierowanego do „pełnej łaski” (Łk 1,28) i zwiastowania narodzin Zbawiciela (por. Łk 1,31-33).

Wraz ze zbliżaniem się uroczystości Narodzenia Pańskiego na kontynencie latyno-amerykańskim obchodzi się w tym czasie święto Matki Bożej z Guadalupe(12 grudnia), przygotowujące do bliskiego już powitania Zbawiciela, któremu towarzyszą różne ceremonie ludowe i którego myślą przewodnią jest Maryja„zjednoczona całkowicie z narodzinami Kościoła w Ameryce jako promienna Gwiazda zwiastująca Chrystusa Zbawiciela narodom tego kontynentu”^[4].

Nowenna przed Narodzeniem Pańskim

Nowenna przed uroczystością Narodzenia Pańskiego zrodziła się z intencji uprzystępnienia wiernym bogactwa liturgii tego okresu, do którego nie mieli oni łatwego dostępu. Nowenna bożonarodzeniowa spełniała dobrze swoje zbawienne zadanie i dlatego także dziś trzeba ją kontynuować i rozwijać. W naszych czasach, gdy dostęp wiernych do pełnego uczestnictwa w liturgii stał się łatwiejszy, byłoby jednak godne polecenia, by w dniach od 17 do 23 grudnia odprawiać w sposób bardziej uroczysty Nieszpory z tzw. „wielkimi antyfonami” i zachęcać wiernych do brania w nich udziału. Celebracja ta, przed którą lub po której można by jeszcze odprawić nabożeństwo szczególnie umiłowane przez wiernych, stanowiłaby doskonałą, w pełni liturgiczną i odpowiadającą potrzebom pobożności ludowej„Nowennę przed Bożym Narodzeniem”. W czasie tego nabożeństwa nieszpornego można zastosować takie elementy, jak: homilia, użycie kadzidła czy dostosowane odpowiednio modlitwy wstawiennicze.

Żłóbek

Od starożytności chrześcijańskiej powszechnie znany jest fakt, że – oprócz przedstawiania żłóbka betlejemskiego – od XIII wieku, za niewątpliwym przykładem żłóbka św.Franciszka z Asyżu w Greccio koło Rieti we Włoszech z roku 1223, przyjął się zwyczaj urządzania podobnych małych żłóbków w domach rodzinnych. Urządzanie takich żłóbków (w którym szczególnie żywo uczestniczą dzieci) jest doskonałą okazją do tego, aby wszyscy członkowie rodziny wchodzili w kontakt z misterium Narodzenia Pańskiego, gromadzili się na wspólnotowej modlitwie lub czytaniu Pisma świętego, a zwłaszcza jego fragmentów opowiadających o wcieleniu Jezusa.

Pobożność ludowa i myśl przewodniaokresu Adwentu

Pobożność ludowa, w sposób intuicyjny wyczuwająca chrześcijańskie misterium, może wnosić skuteczny wkład w zachowanie wielu wartości tego okresu liturgicznego, któremu zagraża „komercyjny” zwyczaj przygotowania się do świąt Bożego Narodzenia z tysiącem pustych ofert wywodzących się ze społeczeństw konsumpcyjnych.

Pobożność ta bowiem zdaje sobie dobrze sprawę, że nie można obchodzić świąt Bożego Narodzenia inaczej niż w nastroju powagi, radosnej prostoty oraz w postawie solidarności z ludźmi biednymi i zepchniętymi na margines społeczeństwa. Oczekiwanie na narodziny Zbawiciela uwrażliwia tę pobożność na wartość ludzkiego życia i na obowiązek szacunku dla niego i strzeżenia go, począwszy od momentu jego poczęcia.Pobożność ta wyczulona jest także na to, że narodzin Tego, „który zbawi swój lud od jego grzechów” (Mt 1,21), nie można obchodzić we właściwy sposób bez podjęcia wysiłku, by w sobie samych wykorzeniać zło grzechu, żyjąc w czujnym oczekiwaniu na Tego, który powróci na końcu czasów.

Pobożność ludowa, właśnie dlatego, że instynktownie przeżywa wartości zawarte w Bożym Narodzeniu, winna współpracować w strzeżeniu pamiątki objawienia się Pana, tak aby zdrowa tradycja religijna związana z Bożym Narodzeniem nie stała się jedynie okazją do konsumizmu i infiltracją neopogaństwa.

---

^[1] Por. KK 34-35, 67.

^[2] MC 4.

^[3] Tamże.

^[4] JanPaweł II, Przemówienie przed modlitwąAnioł Pański w dniu 24 stycznia 1999 w Citta del Messico (tekst polski:„L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 20, [1999], nr 4 [212], s. 25).

Źródło: Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Pallotinum 2003, s. 80-85